Sữa giả – Cái bẫy nguy hiểm đội lốt dinh dưỡng

Khi sữa trở thành vỏ bọc cho lòng tham

Theo kết quả điều tra ban đầu, hai công ty chính là Công ty Cổ phần Dược quốc tế Rance Pharma và Công ty Cổ phần Dược dinh dưỡng Hacofood Group đã tổ chức sản xuất sữa bột giả từ tháng 8/2021[1]. Nhóm đối tượng chủ mưu, gồm Hoàng Mạnh Hà và Vũ Mạnh Cường, đã thành lập thêm 9 công ty để tạo ra một hệ sinh thái sản xuất và phân phối sữa bột giả trên toàn quốc[2].​

Các sản phẩm sữa bột giả này được quảng cáo là dành cho người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, thiếu tháng và phụ nữ có thai, giúp hỗ trợ người tiểu đường, bổ sung dinh dưỡng cho người cao tuổi, hay thậm chí là thay thế sữa mẹ cho trẻ sinh non, nay lại bị phát hiện là “hỗn hợp bột trộn không đạt tiêu chuẩn”, thậm chí có nguy cơ gây hại sức khỏe nếu sử dụng lâu dài. Các sản phẩm này được đóng gói, dán tem, in nhãn mác như hàng cao cấp, kèm theo chiến dịch marketing rầm rộ trên mạng xã hội và các kênh phân phối nhỏ lẻ, dễ đánh vào tâm lý người tiêu dùng ít có điều kiện kiểm tra nguồn gốc.

Trong khoảng 4 năm hoạt động, đường dây này đã tiêu thụ sữa bột giả ra thị trường, mang lại doanh thu gần 500 tỷ đồng.​ Điều đáng nói là những đối tượng sản xuất sữa giả đã lợi dụng  tâm lý nhẹ dạ cả tin của người tiêu dùng để trục lợi, bất chấp hậu quả có thể gây ra cho hàng chục ngàn người sử dụng – trong đó có cả những em bé mới chào đời, những bệnh nhân đang cần từng chút dinh dưỡng để hồi phục.

Trách nhiệm quản lý bị đùn đẩy

Sau khi vụ việc bị phát hiện, đã có sự tranh cãi giữa các cơ quan quản lý về trách nhiệm giám sát và cấp phép cho các sản phẩm sữa bột giả. Bộ Công Thương khẳng định không cấp phép và không trực tiếp quản lý các sản phẩm thuộc nhóm thực phẩm dinh dưỡng đặc biệt, như sữa bột dành cho người bệnh hoặc trẻ nhỏ. Theo quy định tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP, việc quản lý các sản phẩm này thuộc thẩm quyền của Bộ Y tế.​

Tuy nhiên, Bộ Y tế cho biết việc tiếp nhận và cấp phép bản công bố sản phẩm được thực hiện theo đúng quy định pháp luật hiện hành. Căn cứ theo Nghị định 15/2018/NĐ-CP, các doanh nghiệp có trách nhiệm tự công bố sản phẩm và chịu trách nhiệm về chất lượng cũng như tính pháp lý của hồ sơ công bố. Với các nhóm sản phẩm đặc biệt như thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt và sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ đến 36 tháng tuổi, hồ sơ công bố sẽ được tiếp nhận và cấp giấy xác nhận tại UBND cấp tỉnh nơi doanh nghiệp đặt trụ sở. Cơ quan nhà nước chỉ kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ, không kiểm nghiệm mẫu sản phẩm trước khi cấp phép.​

Việc sản xuất và phân phối sữa giả không thể diễn ra trót lọt nếu không có sự lỏng lẻo trong công tác quản lý và hậu kiểm. Quy trình công bố sản phẩm, kiểm định chất lượng và cấp phép lưu hành hiện nay vẫn nặng tính hình thức, nhiều khi chỉ dừng ở việc “đủ giấy tờ”, trong khi bản chất của sản phẩm chưa chắc đã được thẩm định nghiêm túc.

Hậu kiểm – vốn là khâu then chốt để phát hiện và ngăn chặn sai phạm – lại chưa được thực hiện thường xuyên, hoặc thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan. Nhiều sản phẩm chỉ bị “phát hiện” sau khi đã lưu hành trên thị trường vài năm, thậm chí khi có hậu quả xảy ra thì mới bắt đầu điều tra.

Trước tình hình này, dư luận đặt câu hỏi về hiệu quả của cơ chế quản lý và giám sát an toàn thực phẩm, đặc biệt là đối với các sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.​

Niềm tin cần được bảo vệ đúng cách

Sữa – đặc biệt là sữa bột dinh dưỡng không đơn thuần là một mặt hàng tiêu dùng. Đó là một cam kết về sức khỏe, về sự an toàn, là niềm tin của người mẹ dành cho con, cam kết về sư phục hồi dành cho người bệnh. Một khi niềm tin ấy bị phản bội, hậu quả không chỉ là những con số tài chính, mà là tổn thương lâu dài về tinh thần và sức khỏe.

Vì vậy, để tránh tái diễn những vụ việc tương tự, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ các cơ quan quản lý. Song song, người tiêu dùng cũng cần được trang bị kiến thức để tự bảo vệ mình, không chạy theo những lời quảng cáo hoa mỹ, và lựa chọn sản phẩm từ các nhà cung cấp uy tín. Sức khỏe là vốn quý nhất. Không thể để “những gói sữa giả” – dưới vỏ bọc tử tế đánh đổi bằng sự an toàn và mạng sống của cộng đồng.

Nguyễn Thùy Dương - Công ty Luật TNHH H&M